Organizatat e diasporës luajnë një rol tejet të rëndësishëm për vendosjen e bashkëpunimit ndërmjet diasporës dhe shetit amë, duke filluar nga zhvillimi ekonomik e deri te arsimi dhe kultura. Mbështetja e tyre nga institucionet shtetërore është faktor kyç që përcakton suksesin e zbatimit të strategjisë shtetërore për diasporën.
Në këtë rrafsh, politikat e qeverisë së Maqedonisë së Veriut kryesisht kanë injoruar shoqatat e diasporës që nga pavarësia e vendit. Për më tepër, qasja e qeverisë ndaj diasporës ka qenë thellësisht e politizuar për shkak të strukturës kombëtare të diasporës, e dominuar nga shqiptarët. Sipas rezultateve të regjistrimit të vitit 2021, shqiptarët përbëjnë 66,36% të diasporës së Maqedonisë së Veriut. Pas tyre vijnë maqedonët me 24,45%, turqit me 4,79%, romët me 1,02%, vllehët me 0,19%, serbët me 0,35% dhe boshnjakët me 0,81%.
Për pasojë, deri më 2019, kur Qeveria miratoi strategjinë nacionale për bashkëpunim me diasporën (2019-2023), asnjëherë nuk kishte patur një udhërrëfyes shtetëror për të mbështetur diasporën dhe për të shfrytëzuar potencialin e saj në zhvillimin socio-ekonomik të vendit.
Duke marrë parasysh rëndësinë e kësaj strategjie dhe të zbatimit të saj konkret, Instituti për Politika Publike (IPP) Arbën Xhaferi ka nisur deri te Sekretariati i Qeverisë dhe te Ministria e Punëve të Jashtme kërkesa për qasja në informata me karakter publik, duke kërkuar detajet e të gjitha projekteve me organizata nga diaspora të financuara në kuadër të zbatimit të strategjisë nacionale për bashkëpunim me diasporën (2019-2023). Një raport i ri i IPP Arbën Xhaferi analizon të dhënat e dorëzuara nga Sekretariati i Qeverisë dhe Ministria e Punëve të Jashtme, me shumë vonesa dhe pas shumë presioneve nga ana e Institutit.– Para miratimit të strategjisë shtetërore për diasporën, në vitin 2018, qeveria financoi 12 projekte në vlerë totale prej 16.842 euro, të gjitha të fokusuara në ruajtjen dhe promovimin e identitetit maqedon në vendet ku jeton diaspora.
– Me miratimin e strategjisë, në vitin e parë të zbatimit të saj (2019), nën udhëheqjen e ministrit për diasporë pa portofol, Edmond Ademi, niveli i përkrahjes financiare për shoqatat e diasporës u rrit në 92.493 euro, për 41 projekte, shumica dërmuese prej të cilave ishin përsëri të fokusuar në ruajtjen dhe promovimin e identitetit maqedon në vendet ku jeton diaspora dhe në masë më vogël, në vendet e rajonit ku jetojnë pakicat maqedone. Megjithatë, 4 organizata apo perzona fizik me përkatësi kombëtare shqiptare u financuan me vlerë totale prej 9.100 euro (9,8% e totalit).
Gjërat ndryshuan për keq më 2020, me ardhjen e Bujar Osmanit në krye të Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe marrjen e përgjegjësisë nga kjo e fundit për projektet me organizatat nga diaspora.– Përveç se u ul niveli total i financimeve për shoqatat e diasporës, ndodhi edhe një spostim i fokusit gjeografik të programit nga vendet ku jeton diaspora drejt vendeve të rajonit ku jetojnë pakicat maqedone dhe gorane. Rrjedhimisht, devijoi edhe vetë synimi i strategjisë nacionale, e cila u bë një vegël për mbrojtjen e identitetit të pakicave maqedone dhe gorane në Shqipëri, Kosovë dhe Serbi, në vend të përkrahjes së shoqatave të diasporës.
– Për pasojë, nën udhëheqjen e Ministrisë së Punëve të Jashtme, programi për shoqatat e diasporës u bë monoetnik maqedon dhe shoqatat shqiptare u përjashtuan totalisht nga zbatimi i strategjisë nacionale për bashkëpunim me diasporën. Shqiptarët nuk përfituan as edhe një qindarkë nga 73.964 euro të alokuara në programin për shoqatat e diasporës në periudhën 2021-2023; shoqatat maqedone shfrytëzuan 100% të fondeve të alokuara nga MPJ.
Në tërësi, gjatë periudhës 2018-2023:
Janë financuar 85 projekte përmes shoqatave, nga të cilat 81 përfitues kanë qenë maqedon dhe vetëm 4 shqiptarë 
.
Nga gjithsej 183.299 euro të alokuara nga buxheti i shtetit për shoqatat, 174.199 euro (apo 95% e totalit) janë shpenzuar për shoqata apo projekte me përkatësi maqedone dhe vetëm 9.100 euro (apo 5% e totalit) për shoqata apo projekte me përkatësi shqiptare.
Këto fakte dëshmojnë për një etnocentrizëm të skajshëm maqedon dhe një diskriminim të komuniteteve tjera në zbatimin programit për shoqatat e diasporës. Për ironi, diskriminimi më i madh i shoqatave shqiptare nga diaspora ka ndodhur në kohën kur një ministër shqiptar, Bujar Osmani, ka udhëhequr me Ministrinë e Punëve të Jashtme.IPP Arbën Xhaferi rekomandon që:
Konkurset dhe ndarja e fondeve në kuadër të programit për shoqatat e diasporës të bëhen në mënyrë publike, me kritere të njëjta për të gjithë aplikuesit. Në komisionet për përzgjedhjen e projekteve të ketë përfaqësues nga të gjitha komunitetet si dhe shoqata nga diaspora. Shpërndarja e fondeve të marrë parasysh strukturën demografike të diasporës, bazuar në rezultatin e regjistrimit të popullsisë 2021. Fokusi kryesor gjeografik i programit për shoqatat e diasporës të jetë mbi të gjitha në vendet ku jeton diaspora e jo në vendet e rajonit ku jetojnë pakicat maqedone apo gorane, të cilat realisht nuk hynë në kategorinë e diasporës. Duhet të realizohet fushatë masive për informim të shoqatave të diasporës dhe të mërgimtarëve për mundësitë e financimit në kuadër të programit për shoqatat e diasporës. Të rritet buxhetit i programit për shoqatat e diasporës së paku në 200.000 euro na baza vjetore dhe financimi të jetë më afatgjatë dhe më i parashikueshëm në mënyrë që të lehtësohet veprimtaria e shoqatave. Të rritet transparenca rreth realizimit apo mos realizimit të projekteve, rezultateve të arritura dhe impaktit të programit, duke u publikuar një raport vjetor nga ana e MPJ-së i cili duhet të jetë publik dhe i qasshëm për publikun.
